Wat zullen we met onze kernwaarden doen?
Ze bovenaan iedere agenda zetten?
Op een mooie poster vormgeven?
Op de muur schilderen?
Tijdens ieder overleg terug laten komen?
Het zijn allemaal herkenbare en leuke ideeën in een poging om de kernwaarden van je organisatie on top of mind te houden.
Maar helaas, in de praktijk blijkt het niet genoeg.
Regelmatig wordt de vraag: “Wat zijn onze kernwaarden ook alweer?” zelfs door de leidinggevende die dat visietraject zo graag wilde aarzelend en lacherig beantwoord met: “Oei ik weet het niet meer.”
Het gaat vaak mis bij het idee dat je er bent als de visie en kernwaarden helder zijn: De visie staat helder op papier, op de muur of op een mooie poster. Zo, dit hebben we helder. Nu hebben we richting. Nu kunnen we onze klanten laten zien wat onze visie is. Top. Goed geregeld. Blij mee.
De praktijk is anders. Na een inspirerend visie traject, het zoveelste soms, waarin jullie elkaar echt weer eens even ontmoet hebben als team, staan de kernwaarden bovenaan iedere agenda. Er wordt van tijd tot tijd over gesproken. Op de website staat weer duidelijk vermeld wat de kernwaarden zijn. Je vertelt erover aan nieuwe klanten.
Maar. Er. Verandert. Niets.
Je doet wat je deed. En de rest van het team idem dito.
Een teleurstellende constatering. Voor de leidinggevende die hoopte nu eindelijk een echte ontwikkeling in gang te zetten. En al evenzeer voor de teamleden die het al meemaakten na het vorige visie traject. (En op hun sloffen voelen aankomen dat er over een paar jaar opnieuw zo’n exercitie zal plaatsvinden.)
Maar hoe komt het dat dit zo werkt?
Misschien zit hier het misverstand:
Kernwaarden geven geen richting. Kernwaarden doen helemaal niets.
Ménsen gaan een richting op, ménsen doen iets.
Als mens kom je in beweging als je voelt dat iets belangrijk voor je is. Maar hoe weet je of iets belangrijk voor je is? Hoe maak je je keuzes?
Door te voelen. Door stil te staan bij iets wat zich voordoet en je af te vragen wat voor jou klopt. Op veel momenten speelt zich dat razendsnel en onbewust af. Je handelt instinctief of intuïtief en doet datgene waarvan je op dat moment gelooft dat het het beste is.
Het mooie is dat je je eigen wijsheid op veel momenten ter beschikking hebt en inzet. Je handelt intuïtief.
Het lastige is dat je in heel veel situaties niet intuïtief maar instinctief reageert. Als mens ben je gericht op overleving, welke omstandigheden er ook zijn en welke leeftijd je ook hebt, dat blijft.
En instinctief handelen bestaat uit slopen, sluipen of slijmen.
In contact met anderen betekent dat dat je vanuit de overlevingsstand waarschijnlijk heel anders reageert dan wanneer je zou stilstaan bij waar het je om gaat en wat echt belangrijk voor je is.
Terug naar de kernwaarden.
Kenwaarden doen helemaal niets. Niet vanzelf in ieder geval. Kernwaarden gaan wél werken als je je er als mens contact mee maakt. Je kunt ze zien als een bron die er altijd onveranderd is waar je uit kunt putten. Als je stilstaat en doorvoelt maak je contact met wat deze waarde voor jou betekent.
Neem bijvoorbeeld openheid, betrokkenheid of kracht, kies er één die voor jou veel betekent. Maak contact met deze waarde in jou. Sta stil en voel echt. Waarschijnlijk zul je opmerken dat het niet ‘slechts’ een belangrijke waarde is voor jou maar dat het is wie jij bént. En zo is het. Je bent het altijd al geweest. Als je dat diep tot je laat doordringen kan deze waarde ook sturend worden in alles wat je doet. Het moet zelfs. Natuurlijk wil je dat. Hoe zou het anders kunnen. Want jij bént het.
Voor mij persoonlijk zijn vrijheid en echtheid hele belangrijke waarden. Als ik contact maak met deze waarden voel ik direct hoe essentieel ze voor me zijn. Ononderhandelbaar zelfs. Hier gaat het mij om in mijn leven en werken en in contact met anderen. Het is belangrijk dat ik elk moment vrij waarneem en de mensen waarmee ik leef en werk ook ‘vrij’ laat. Ik ga voor authentiek en echt contact.
Als ik last heb van een situatie weet ik dat ik niet trouw geweest ben aan een van deze waarden. Er jeukt iets, ik voel een onrust en als ik de tijd neem om te reflecteren dan weet ik het weer, ik heb iets laten liggen wat voor mij essentieel is. Ik ben het contact met mijn kernwaarden verloren. Deze bewustwording helpt me om het de volgende keer anders te doen. Of dat op zijn minst te oefenen.
Ik kan er ook overheen stappen. Doorgaan. Geen tijd nemen om terug te kijken. In de drukte en de waan van de dag laat ik het links liggen.
En dan. Verandert. Er. Niets. Dan doe ik wat ik deed. En ondertussen voel ik me teleurgesteld, ontevreden of onzeker.
Als je wilt dat de waarden van je organisatie levend en betekenisvol worden. Als je wilt dat ze echt sturend gaan zijn en gaan bijdragen aan waar het jullie om gaat, dan móet je de tijd nemen om echt contact te maken met deze waarden. Telkens opnieuw. Het vraagt de moed om binnen je organisatie uit de overlevingsstand te komen en stil te staan.
Want waarden doen zelf helemaal niets.
Het zijn de mensen die de waarden tot leven brengen.